این روزها در اکثر مطالبی که راجع به موفقیت، بهبود روابط میان فردی، تعارضات در روابط و امثال آن ها، مطالعه می کنیم دائما جمله اعتماد به نفس داشته باش، را مشاهده می کنیم. اصطلاحی…
این روزها در اکثر مطالبی که راجع به موفقیت، بهبود روابط میان فردی، تعارضات در روابط و امثال آن ها، مطالعه می کنیم دائما جمله اعتماد به نفس داشته باش، را مشاهده می کنیم. اصطلاحی که عدم استفاده درست و صحیح از آن باعث شده تا عده زیادی از مردم، تفاوتی میان عزت نفس و اعتماد به نفس قائل نباشند و این دو موضوع جداگانه را یکی بدانند. موضوعاتی که یکی مانند شکر و دیگری همچون نمک، کارکردهای متفاوتی دارند.
در این مقاله، می خواهیم بگوییم که عزت نفس چیست و اصلا عزت نفس چه چیزی نیست؟ چه تفاوتی با اعتماد به نفس دارد؟ و در نهایت عزت نفس چگونه به بهبود روابط اجتماعی، شغلی و میان فردی کمک می‌کند؟ همراه رشدانا باشید در شناخت دو مؤلفه مهم عزت نفس به نام حس ارزشمندی و توانمندی.
همه ما می دانیم که سلامت جسممان، در گرو داشتن سیستم گوارشی سالم، استخوان های محکم، سلامت قلب و مغز و… است. اما در مقابل، سلامت روانمان را چه عواملی تضمین می کنند؟ عزت نفس از همان عوامل اساسی متضمن سلامت روان است که از بین رفتن آن، باعث ایجاد آشفتگی های روانی بسیاری در فرد خواهد شد.
به این جملات ناتانیل براندن مؤلف کتاب روانشناسی عزت نفس دقت کنید: ” نباید این طور تصور کنید که اگر به کودکان یا نوجوانان تأکید کنیم هر روز چندین مرتبه تکرار کنند من خوب هستم، من خودم را دوست دارم، به چیزی به نام عزت نفس می رسند. در واقع عزت نفس چیزی است که با انجام کارهای آزادی، کم و زیاد می شود. عزت نفس، ارتباطی به نژاد، رنگ پوست، قومیت، محل زندگی، مدرک تحصیلی و امثال آن ندارد. بلکه این ها منابع عزت نفس کاذب هستند. هیچ کدام از این موارد، منشأ باور خودتوانمندی و حرمت نفس نیستند.”
در نظر روانشناسان (البته با تمام اختلافاتی که در رویکرد و دیدگاه های آن ها وجود دارد) عزت نفس به طور خلاصه یعنی، احساس ارزشمند بودن. این احساس نتیجه افکار، باورها، احساسات، تربیت و تجربیات فرد در طول زندگی اش است. در واقع با عزت نفس است که فرد خودش را دوست دارد و احساس بی کفایتی نمی کند. فرد دارای عزت نفس، احساس شادکامی می کند و به دنبال آن، احساس لیاقت، قدرت و اعتماد به نفس را تجربه خواهد کرد.
در عزت نفس (Self-esteem)، فرد احساس خود ارزشمندی دارد به گونه ای که بر روابط او با سایرین در جایگاه های مختلف، تأثیر مثبت خواهد داشت. به این معنی که فرد، روابط مثبتی را با دیگران در محیط کاری، خانوادگی و اجتماعی تجربه می کند؛ زیرا او باور دارد که هم خودش و هم دیگران، افرادی ارزشمند و محترم هستند.
اعتماد به نفس یا (Self Confidence) به این معنی است که فرد در انجام کارها و تحقق اهدافش، دارای باور و اطمینان باشد. به عنوان مثال، فردی در رانندگی چنان مهارت دارد که از چالش های این کار هراسی ندارد و در انجام آن دارای اعتماد به نفس است. اما همین فرد، در کاری مانند آشپزی، هیچ گاه خوب عمل نمی کند و حتی زمان آشپزی دچار استرس نیز، می‌شود.
نکته مهم و قابل توجه در تفاوت میان این دو اصطلاح، این است که افراد دارای اعتماد به نفس بالا لزوما از عزت نفس بالایی برخوردار نیستند. در واقع عزت نفس، تعیین کننده نوع تفکرات، احساسات و رفتارهای افراد است. در حالی که اعتماد به نفس، باور افراد نسبت به انجام یک کار یا محقق شدن یک هدف است.
روانشناسان ابعاد گوناگونی برای عزت نفس، این مهارت نرم بیان کرده اند. از جمله: اجتماعی، تحصیلی، خانوادگی، جسمانی و در نهایت ارزیابی فرد از خودش در تمام زمینه های زندگی. بر همین اساس، مهم ترین ویژگی های یک فرد دارای عزت نفس را معرفی می کنیم:
حالا که با تعریف عزت نفس آشنا شده‌اید و معنای واضح‌تری از آن دارید، بهتر می‌توانید عزت نفستان را بهبود و بالا ببرید. چند توصیه زیر ممکن است به کارتان بیاید.
تنها کسی که می‌تواند ذهنیت شما را درمورد خودتان عوض کند، خودتان هستید هیچ کس قدرت این که به شما عزت نفس بدهد را ندارد. به چیزهای خوبی که در زندگی‌تان وجود دارد فکر کنید آن‌ها را به کار گیرید و قدم به قدم این عزت نفس را بسازید. عادت کنید که تفکرات مثبت در مورد خودتان داشته باشید و الگوهای ویرانگر را از بین ببرید. خودتان، خودتان را تشویق کنید و انگیزه دهید.
وقتی در انجام کاری موفق شده‌اید برای آن خوشحالی کنید و حتی برای خودتان هدیه‌ای بگیرید. منتظر نباشید که حتما دیگران شما را تشویق و از شما تعریف کنند. خودتان برای خودتان شادی کنید و به خودتان افتحار کنید.
هر چقدر میزان دستیابی به موفقیت بیشتر شود، احساسات شما نسبت به خودتان بهتر می‌شود. برای خودتان هدف تعیین کنید و آن را دنبال کنید. به دست آوردن موفقیت بسیار تاثیرگذار است. داشتن هدف باعث پرورش حس شایستگی در شما می‌شود و از این شایستگی به احساس غرور و سپس ارزشمندی می‌رسید پس از هر فرصتی برای تعیین هدف در خود استفاده کنید.
وقتی عزت نفس شما بالا می‌رود که ارزش‌ها و رفتارتان با هم در یک راستا باشند. اگر ارزش‌ها و رفتارتان با هم در یک سو نباشند در موقعیت‌هایی سخت قرار می‌گیرید که مجبورید به شرایط ناخواسته تن دهید. رفتارتان را مطابق با ارزش‌هایتان پیش ببرید. با صداقت و درستکاری به دنبال اهداف‌تان بروید و عزت نفس را با تقلب و ریاکاری از بین نبرید.
اینقدر به خودتان سخت نگیرید، همه انسان‌ها در هر شرایطی اشتباه می‌کنند و این اصلا چیز بدی نیست اما این روال تا زمانی بد نیست که از این اشتباهات درس بگیریم و به تجربه‌هایمان اضافه کنیم و همینظور آن را رها نکنیم.
تنها معیاری که باید برای آن ارزش قائل باشیم معیارها و ارزش‌های خودمان است. به جای اینکه به این فکر کنید که دیگران درمورد شما چه فکری می‌کنند، به ویژگی‌های خوبی که در شما وجود دارد تمرکز کنید. با اینکار برای همه اعتمادی که به خود دارید نمایان می‌شود. در این حالت نه تنها کاستی‌هایتان کم می‌شود بلکه بر خوبی‌هایتان نیز اضافه می‌شود.
زمانی که فعال و پرانرژی هستید، عزت نفستان بالا می‌رود. با انجام فعالیت‌هایی که سلامت عمومی شما را بالا می‌برد، احساس سرزندگی و نشاط بیشتری دارید در نتیجه کنترل بیشتری بر روی زندگی‌تان دارید. فعالیت فیزیکی به خودتان احساس رضایت می‌دهد و این حس دیگر قسمت‌های زندگی‌تان را در برمی‌گیرد.
به منظور بهبود عزت نفس، بهتر است به سراغ انجام فعالیت‌های موردعلاقه‌تان بروید و در روز حداقل 30 دقیقه را به خود اختصاص دهید. بدین منظور، می‌توانید یک فهرست از کارهای مورد علاقه خود بنویسید و باتوجه به تجهیزات موجود، برای انجام آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.
این نکته را هرگز فراموش نکنید که هیچ‌کس از مقایسه شدن با دیگران حس خوبی نخواهد داشت! بنابراین از همین امروز دست از مقایسه خود با دیگران بردارید و تنها با خودتان رقابت کنید.
کسانی که عزت نفس پایینی دارند، معمولا تمایلی به پذیرش مسئولیت ندارند؛ چراکه از شکست می‌ترسند. به همین دلیل، یکی از راه‌های ارتقا عزت نفس، تمرین مسئولیت‌پذیری و انجام کارهای متفاوت است. شما می‌توانید به صورت داوطلبانه، مسئولیت برخی امور را بر عهده بگیرید و پس از انجام آن، نقاط قوت یا ضعفتان را بررسی کنید.
داشتن تصور بد از خود، باعث ایجاد افکار منفی در ذهنمان شده و همین عامل بر رفتار و احساساتمان نیز تاثیر بد خواهد داشت. دائمی شدن احساسات منفی، باعث یادآوری خاطرات ناخوشایند و بدبین شدن شما به زندگی می‌شود. به همین دلیل، به منظور بهبود عزت نفس، توصیه می‌کنیم از افکار منفی که درمورد خودتان دارید، دوری کنید و قدردان خود باشید. سعی کنید نقص‌های خود را بپذیرید و خودتان را همان‌گونه که هستید دوست بدارید.
استفاده مدام از شبکه‌های اجتماعی، شما را به سمت مقایسه خود با دیگران سوق می‌دهد. همان‌طور که در قسمت‌های پیشین اشاره کردیم مقایسه شدن، عزت نفس را نابود می‌کند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود تا حدامکان از فضای مجازی دور شوید و در دنیای واقعی زندگی کنید.
ورزش کردن شما را در وضعیت بهتری از نظر عاطفی، احساسی و جسمی قرار می‌دهد. همچنین در کنترل و مدیریت سلامتی نیز نقش موثری دارد. به همین دلیل ورزشکاران حرفه‌ای، عزت نفس بالاتری نسبت به عموم مردم دارند.
شما می‌توانید از حیوانات خانگی خود، بدون هیچ قید و شرطی محبت دریافت کنید. چنین محبتی، تامین‌کننده نیاز ما به عشق است. از طرفی دیگر این موجودات وفادار، همواره به محبت و توجه شما نیاز دارند. بنابراین در طول روز، مدتی را از مشکلات روزمره دور می‌شوید و ذهنتان از دغدغه‌ها دور می‌ماند.
تغییر برای روحیه انسان همیشه مفید بوده و هست! عوض کردن محیط کار، تفریح با دوستان، سفر کردن و سپری کردن ساعاتی از روز در بیرون از خانه، انگیزه شما را افزایش داده و سبب بهبود عزت نفستان خواهد شد.
افرادی که دارای عزت نفس پایین هستند در نقطه مقابل افراد دارای عزت نفس بالا قرار دارند ویژگی این افراد شامل:
احتمالا شما هم با افرادی روبرو شده‌اید که بدون هیچ دلیلی معذرت‌خواهی کرده و به طور کلی از کلمه (ببخشید) زیاد استفاده می‌کنند. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، در همه امور خود را مقصر می‌دانند و تمام مشکلات را عهده‌دار می‌شوند.
این دسته از افراد، در زمان خرید وسایل دکوری یا لباس به این فکر می‌کنند که نظر دیگران درمورد آن‌ها چیست؟ حتی دیده می‌شود برخی از افراد، باتوجه به خوشایند دیگران رشته تحصیلی یا شغل آینده خود را انتخاب می‌کنند!
اگر از جویدن ناخن یا کندن زخم‌ها یا ابروهایتان حس خوبی دارید، بهتر است تمرین‌های افزایش عزت نفس را شروع کنید! این عادات، نوعی خودآزاری عصبی هستند که در افراد مضطرب با اعتماد به نفس پایین بیشتر دیده می‌شوند.
یکی دیگر از نشانه‌های عزت نفس پایین، پناه بردن به خواب در همه شرایط است. به عنوان مثال، ممکن است فرد یک کار بسیار مهم داشته باشد، اما از ترس رویارویی و شکست خوردن، خواب را ترجیح بدهد! همچنین احساس خستگی و خواب‌آلودگی مفرط می‌تواند نشانه‌های افسردگی نیز باشد.
اگر در جمعی نشسته‌اید و به جای صحبت با دیگران، به سراغ چک کردن پیام‌های تکراری گوشیتان می‌روید، باید بدانید که دچار کمبود عزت نفس هستید! چنین افرادی، معمولا با خود فکر می‌کنند که دیگران از صحبت با آن‌ها لذت نمی‌برند. به همین دلیل سکوت را ترجیح می‌دهند.
از دیگر ویژگی‌های افراد بی عزت نفس موارد زیر است:
در راستای پرسش عزت نفس چیست، توضیح دادیم که عاملی است بر احساس خودارزشمندی و موجب شادکامی فرد، لذت بردن از زندگی (با تمام اتفاقات خوشایند و ناگواری که دارد)، انعطاف پذیری، احترام به دیگران و خود می‌شود. در ادامه مقاله به تفاوت های میان عزت نفس و اعتماد به نفس پرداختیم و در انتها نشانه های یک فرد دارای عزت نفس را بیان کردیم تا به خوبی تشخیص دهید که آیا شما هم عزت نفس دارید یا خیر؟
امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. به نظر شما چه عواملی بر عزت نفس تاثیر می گذارند و دلایل اهمیت داشتن عزت نفس چیست؟ نظرات خوبتان را با ما مطرح کنید.
Soft Skills Expert
مهارتهای نرم، مقدمه و لازمه ورود به دنیای توسعه فردی و کسب و کار
